Madde Bağımlılığı, vücut fonksiyonlarını olumsuz olarak etkileyen maddelerin kullanılması ve bu maddelerin kullanımımın vazgeçilememesi durumunu ifade eder. Bağımlı olan kişiler, kullandıkları zararlı maddelerin kullanımına ara verdiklerinde yoksunluk krizleri geçirirler. Bu nedenle de zararlı maddeleri sıklıkla kullanmaya başlarlar ve aldıkları dozlar kendilerine yeterli hale gelmeyeceğinden dozunu artırırlar.
Madde Bağımlılığı insanların hem beden hem de ruhsal sağlıklarını etkileyen, aile ve sosyal yaşantılarını olumsuz yönde etkileyen zararlı madde kullanma isteğidir ve bu isteği hiçbir şekilde durduramama durumudur. İnsanlar bu tür maddeleri kullandıklarında farklarına bile varmadan bağımlı hale gelirler. Zaman içerisinde de kontrollerini kaybederler ve maddeyi kullanmadan yaşamlarını sürdüremez bir duruma düşerler. Maddeyi temin edebilmek için hem kendilerine hem de çevresindekilere zarar verebilirler. Bu nedenle zararlı madde kullanımı biran önce tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır.
Madde Bağımlılığı Nedenleri Nelerdir?
Madde kullanımı günümüzde artık her yaştaki, her cinsteki ve her sosyoekonomik düzeydeki insanlarda görülmeye başlamıştır. Günümüzde zararlı maddelere ulaşma imkanın çok kolay olması bu durumun en önemli sebeplerinden biridir. Ancak insanların zararlı madde kullanmasına yol açabilen birçok farklı etken yer almaktadır. Bu etkenler arasındaki en yayın olan neden; aile fertleriyle çocuklar arasındaki bağlanma, iletişim problemleri, ilgi eksikliği, olumsuz davranışlar, aile içi kuralların olmaması gibi durumlar yer almaktadır.
Aile fertleri arasında madde kullanan birisi olduğunda, o kişiden özenilmesi ya da o bireyin çocuğu kullanmaya zorlaması veya yakın arkadaş çevresine uyma ya da özenme sonucunda da bağımlılık ortaya çıkabilir. Tüm bu durumlara ek olarak genetik, çevresel faktörler, zararlı maddeye ulaşımın kolay olması, aile yapısı, kültürel özellikler gibi çeşitli etkenlerde madde bağımlılığına yol açabilir.
Madde Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
Madde bağımlılığının birçok farklı belirtisi vardır. Genel olarak madde bağımlılığı belirtileri şu şekilde sıralanabilir.
- Planlandığından daha fazla miktarda zararlı madde kullanımı
- Uzun sürelerdir madde kullanımı
- Kullanılan zararlı maddeyi bırakabilmek ya da sınırlandırabilmek için sonuç vermeyen çabalar sarf etmek
- Madde temini, kullanmak için zaman ayırma ve zararlı maddenin oluşturacağı etkiden kurtulabilmek için çaba sarf etme
- Madde kullanımına karşı, karşı konulamaz bir istek duyma
- Tekrar tekrar madde kullandıktan sonra günlük sorumluluklarını yerine getirememe
- Olumsuz etkilerinin fark edilmesine rağmen tekrar kullanma
- Madde kullanımı sonucunda iş, eğlence gibi çeşitli aktivitelere katılmama ya da katılımı azaltma
- Çeşitli hastalıklara ve ölüm riskine rağmen kullanıma devam edilmesi
- Fiziksel ve ruhsal açıdan sorunlar oluştursa dahi kullanmaya devam etme
- Kullanılan maddenin yeterli gelmesi sonucunda kullanılan dozun ve sıklığının artırılması
- Bulantı, kusma, uykusuzluk, sinirlik, huzursuzluk, saldırganlık, titreme gibi çeşitli yoksunluk belirtilerin ortaya çıkması
Yukarıdaki belirtilerden en az iki tanesi sizde ya da çevrenizdeki bir bireyde ortaya çıkmaya başladığında tedavi için biran önce yardım almanız gerekmektedir. Uzman hekimlere başvurarak madde kullanımdan kurtulmak için çeşitli tedavi yöntemlerinden yararlanabilirsiniz.
Madde Bağımlısı Olan Bireye Karşı Nasıl Yaklaşılmalı
Madde bağımlısı olan birey, maddenin etkisinde olduğunda onunla bu durumu konuşmanın hiçbir yararı olmayacaktır. Bu nedenle bağımlı kişiyle bu konu hakkındaki konuşabilmek için hem siz hem de bağımlı bireyin kendini hazır hissetmesi gerekir. Bu kişiyle kuracağınız sohbetlerde açık, samimi ve inandırıcı olmaya çalışın, öğütler vermemeye özen gösterin. Genellemeler yapmak yerine bağımlı kişiye karşı özel cümleler kullanmalısınız. İletişim kurarken bağımlı kişiyi suçlamamaya özen gösterin ona karşı öfkelenmeyin, uç kararlar almaktan uzak durun.
Bağımlı bireylerle iletişim kurarken önyargılardan uzak durmanız gerekmektedir. Kendinizi bağımlı bireyin yerine koyarak, onun düşünce ve duygularını anlamaya çalışın. Uzman hekimlere başvurarak yardım almaları için onları, bahsettiğimiz iletişim şekliyle ikna etmeye çalışabilirsiniz.
Madde Bağımlılığı Tedavisi
Madde bağımlılığı tedavisi için Alkol ve Madde Bağımlılığı Merkezleri (AMATEM) ya da Psikiyatri Merkezlerine başvurarak yardım alabilirsiniz. Uzman hekimle ya da psikoterapistler yardımıyla bu hastalıktan 2 – 6 hafta arasında merkezlere yatılı tedavi ile kurtulabilirsiniz. Buna ek olarak tedavi süresince psikologlardan yardım alabilirsiniz.
Tedavi sürecinden sonra hasta bireyin tekrar madde kullanımına başlamaması için yaşadığı çevrenin, arkadaşlarının ve alışkanlıklarının da değiştirilmesi için çaba sarf edilmesi gerekir. Ayrıca hasta bireyin tekrar madde kullanmaması için riskli ortamlardan uzak durması, düzenli beslenmeye gayret göstermesi gerekir.