Piromani genellikle ergenlik dönemlerinde ortaya çıkan ve bireyin yangın çıkarmasına, çıkardığı yangını izlemekten keyif almasına yol açan bir hastalıktır. Halk arasında yangın çıkartma hastalığı olarak da bilinmektedir. Bu hastalık oldukça ciddi bir rahatsızlık olup bireyin ve çevresindekilerin ciddi şekilde zarar görmelerine yol açabilir.
Piromani Hastalığı Nedir?
Piromani hastalığı, erkeklerde kadınlara göre daha sık rastlanan, genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkan bir dürtü kontrol bozukluğudur. Bu hastalık bireylerin bilerek ve isteyerek yangın çıkarmasına ve bu yangını izlemesine neden olur. Ergenlik döneminde farklı nedenlerden dolayı da bireyler yaygın çıkarabilir. Bu nedenle Piromani ile kundakçılığın ayırımının yapılması gerekir.
Kundakçılıkta, bireyler yayın çıkarma eylemini genellikle ceza vermek, protesto etmek, zarar vermek, maddi ya da politik kazanç sağlamak amacıyla gerçekleştirirler. Ancak yangın çıkarma hastalığıyla karşı karşıya olan bireyler yangın çıkarmaktan ve yangını izlemekten keyif aldıkları için yangın çıkarırlar. Bu hastalıkla karşı karşıya olan bireyler bir amaç için ya da spesifik bir hedef için yangın çıkarmazlar. Buna ek olarak bu hastalıkla karşı karşıya olan bireyler yangın çıkartmanın suç olduğunu bildikleri halde bilerek ve isteyerek bu eylemi gerçekleştirirler. Bu insanlar yangın çıkarma isteklerine ve arzularına karşı koyamadıklarından yangın çıkarırlar.
Yangın çıkarma hastalığı çok nadir rastlanan bir hastalıktır. Bireylerin yangın çıkarmasındaki sebep genellikle Piromani hastalığından kaynaklanmaz. Bireylerin yangın çıkarmasına antisosyal kişilik bozukluğu, öfke kontrol bozukluğu, duygudurum bozuklukları gibi birçok farklı psikolojik neden yol açabilir. Bu nedenle bireyin yangıları neden çıkardığı, çıkardıktan sonra neler hissettiği gibi durumlar incelenerek tanı konulabilir.
Piromani Nedenleri Nelerdir?
Dürtü kontrol bozukluklarının tam olarak neden kaynaklandığı henüz belirlenememiştir. Bu nedenle Piromani Nedenleri de bu sebepten tam olarak bilinmemektedir. Ancak çocukluk dönemlerinde yaşanan çeşitli travmalar, genetik etkenler, beyin hücrelerinde ya da beyindeki çeşitli kimyasal maddelerin durumlarında değişiklikler ya da anormallikler bu hastalığın ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.
Piromani Belirtileri Nelerdir?
Yangın çıkarma hastalığının çok fazla belirtisi yoktur. Bu belirtiler genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkmaktadır. Genel olarak Piromani Belirtileri şunlardır.
- Sürekli olarak önüne geçilemeyecek bir yangın çıkarma isteği ve bu nedenle ateş yakma
- Genellikle yangın çıkartmak için farklı lokasyonları tercih etmek
- Yangın çıkartmaktaki amacın maddi ya da manevi bir kazanç elde etme amacı taşımaması
- Yangın çıkartma isteği ya da arzusu geldiğinde bireyin bu durumla baş ederken aşırı gergin ya da kaygılı olması
- Yangın çıkardıktan sonra genel olarak bir rahatlama
- Günlük yaşantısında sürekli olarak gergin, mutsuz, stresli bir yapıda olma
- Alkol ya da madde bağımlılığı
Piromani Tanısı Nasıl Konulur?
Yangın çıkarma hastalığı tanısı için ilk olarak uzman psikologlara başvurulması gerekir. Psikologlar bu hastalığın tanısını koyabilmek için bireyin şikayetlerini dinler, hastalık geçmişi inceler ve çeşitli testler isteyebilir. Daha sonra DSM – 5 (Ruhsal Hastalıkların Sınıflandırılması Kılavuzu) başvurur. Kılavuzda yer alan kriterlere uygunluk derecesi incelenerek bireye teşhis konulabilir. Piromani Tanısı kriterleri şunlardır.
- Birden çok mekanda bilerek ve isteyerek yangın çıkartmak
- Yangın çıkarmadan önce bireyin gergin ve tahrik edilmişlik duygusu
- Yangınla alakalı olan tüm şeylere karşı aşırı derecede merak duymak, bu şeyleri ilgi çekici bulmak
- Yangın çıkardıktan sonra ya da herhangi bir yangını izledikten sonra rahatlama, keyif ve tatmin duygusuna kapılma
- Yangın çıkarma eylemini politik bir amaç için, şiddet ve öfke ifadesi olarak ya da birine zarar vermek gibi nedenlerle çıkarılmaması
- Yangın çıkarırken herhangi bir maddenin etkisi altında olmamak ya da herhangi bir akıl hasatlığıyla karşı karşıya olmamak
- Yangın çıkartma eylemini açıklayacak davranış bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu veya duygudurum bozukluğu gibi bir psikolojik rahatsızlıkla karşı karşıya olmamak
Piromani Tedavisi Nasıl Olur?
Dürtü kontrol bozukluklarının tam olarak neyden kaynaklandığı bilinmediğinden dolayı kesin olarak tedavisi mümkün değildir. Fakat çeşitli psikoterapiler ve ilaçlarla bu hastalık kontrol altına alınabilir. Bilişsel davranışçı terapi ile bireyin yangın çıkarma isteğinin neyden kaynaklandığı araştırılarak, bu istek geldiğinde bu durumla nasıl başa çıkabileceği öğretilebilir. Ayrıca çocukluk dönemlerinde yaşanan travmalar ve psikolojik durumların giderilmesi için tedaviler uygulanarak hastanın durumu kontrol altına alınabilir. Piromani tedavisi için psikoterapilerin ve ilaç tedavisinin birlikte uygulanması bireyin daha hızlı ve kesin sonuçlara ulaşması mümkündür.
Piromani Hastalarına Nasıl Yaklaşılmalı
Piromani hastalarının biran önce hasta olduklarını kabul etmesi ve profesyonel yardım alması gerekir. Bu süreçte hasta bireyin ailesine ve çevresindeki insanlara da belli görevler düşmektedir. Bu hastalara yaklaşımlarımızda aşağıdaki adımlara dikkat etmeniz gerekir.
- Bu durumun sadece bir rahatsızlık olduğunu, kundakçılık gibi bir durum olmadığını kabul etmelisiniz.
- Hasta kişilere karşı yangın çıkardıkları için cezalandırıcı ya da suçlayıcı şekilde yaklaşılmamalı
- Hasta bireyin aile fertlerinin kendilerini bu durumdan dolayı suçlamamaları ve pişmanlık duymamaları gerekir. Bu durumun bir hastalık olduğunu ve çeşitli yöntemlerle kontrol altına alınabileceğinin bilince olmaları gerekir.
- Hasta bireyin üzerine gereğinden fazla titizlenmesi ve endişeyle yaklaşılmaması gerekir. Bireye karşı anlayışlı yaklaşılmalıdır.